Historia

Ta filmowa historia rozpoczyna się w stolicy Dolnego Śląska tak naprawdę w 1952 roku. Na ziemiach, które w imię ówczesnej rządowej propagandy chciano zrzeszyć z resztą kraju i narodu, odpowiednio „zagospodarować kulturowo”. Produkcja polskich filmów na nowo odzyskanych ziemiach polskich. Taki był plan i tak też się stało. Po dokonaniu odpowiednich prac adaptacyjnych we wrocławskim Pawilonie Czterech Kopuł i Pawilonie Prostokątnym, na rozległej hali zdjęciowej przy ulicy Wystawowej pojawiły się pierwsze ekipy, rozpoczęto realizację pierwszych etiud studenckich. Na początku był to oddział Wytwórni Filmów Fabularnych w Łodzi. Filmowy Wrocław zyskał dość szybko instytucjonalną niezależność i artystyczną sprawczość, stając się już w 1954 roku dolnośląską „fabryką celuloidowych snów”.

Warto podkreślić, że od chwili powstania wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych co czwarta krajowa produkcja fabularna realizowana była właśnie w stolicy Dolnego Śląska. Nie wspominając już o bogatej i niezwykle nowoczesnej ofercie usług filmowych świadczonych przez kilka dekad na rzecz kinematografii zagranicznych. Mówimy tutaj o setkach filmów i jeszcze większej ilości specjalistów oddających pracy swoje serce i doświadczenie. Wrocław niejednokrotnie przychodził z odsieczą, kiedy trzeba było wyczarować różne – mniej lub bardziej realistyczne – światy. Jeśli Łódź przodowała w temacie „filmowej urody”, Wrocław określano mianem miejsca o wyjątkowym „talencie filmowym”. Miejsca, które nie bało się odtworzenia żadnej scenerii czy gatunku, zmierzenia się z najbardziej odległą w czasie i przestrzeni opowieścią. Nie lada sztuką było wyczarowanie właśnie na Dolnym Śląsku starodawnych, hiszpańskich krain, które będą pasować do klimatów „Rękopisu znalezionego w Saragossie” (1965) Wojciecha Jerzego Hasa!

Ale wytwórnia filmowa to nie tylko hale i sprzęt, to przede wszystkim ludzie. We Wrocławiu rozpoczęło swoje działania pokolenie zdolnych i głodnych pracy filmowców, które w latach 50. XX wieku wyszło z Łódzkiej Szkoły Filmowej. Jak się szybko okazało, byli to młodzi twórcy chcący zaproponować polskiemu kinu nową jakość, nową wyrazistość artystyczną. Twórcy dzieł, które zbudowały zręby Polskiej Szkoły Filmowej – od „Popiołu i diamentu” (1958) Andrzeja Wajdy aż po „Nikt nie woła” (1960) Kazimierza Kutza. Twórcy, których wielkość dla historii polskiego kina pozostaje niezakwestionowana i którzy zostawili we wrocławskiej wytwórni ważną cząstkę siebie, swojej wizji, talentu, godnych uwagi umiejętności…

Jak słusznie podkreślał reżyser filmu „Pokolenie” (1954): „We Wrocławiu debiutowało wielu znaczących dla polskiego kina reżyserów. Nic dziwnego – oddalenie od centralnych urzędów sterujących politycznie kinematografią, przekładało się na większą swobodę poszukiwań twórczych (…). Wytwórnia Filmów Fabularnych (…) tętni wciąż w mojej pamięci urokiem młodości oraz niepowtarzalną, twórczą energią”. Podobnie o filmowej stolicy Dolnego Śląska mówił Kazimierz Kutz: „Wytwórnia Filmów Fabularnych we Wrocławiu to była prawdziwa ziemia obiecana dla całego pokolenia ówczesnych debiutantów (…) Jestem dumny, że wraz z innymi twórcami, którzy zrealizowali niezapomniane filmy w Stolicy Dolnego Śląska, przyczyniłem się do kulturowego zagospodarowania tych terenów. Tym bardziej, że nasz artystyczny dorobek wydał ideowo kompletnie inne owoce niż mogli to sobie wyobrazić komunistyczni dygnitarze”.

Filmowy Wrocław nie tylko dawał szansę na spełnienie zawodowych marzeń młodym filmowcom, stawał się dla nich czymś więcej – azylem, domem, twórczym konglomeratem, przyjazną i solidarną przystanią, w której miało się ochotę pracować dwadzieścia cztery godziny na dobę. Jak powtarzał Sylwester Chęciński: „Przyjazd tutaj stwarzał wtedy nie – powtarzalną szansę reżyserowania filmów fabularnych. Konkurencja w Łodzi i w Warszawie była ogromna. Prawie wszyscy absolwenci »filmówki«, podobnie jak ja, garnęli się do fabuły. Propozycja z Wrocławia wydawała się wspaniałym prezentem od życia. Po latach wiem, że warto było ten prezent przyjąć – tu znalazłem swoje niepowtarzalne miejsce na ziemi”. Ów „prezent od życia” – początkowo traktowany przez wielu debiutantów i fachowców jako „zesłanie” i „rozwiązanie przejściowe” – stał się ważną częścią artystycznej tożsamości polskiej kinematografii.